Samenwerking medici en dierenartsen
SaMeDi

Antibioticagebruik inzichtelijk maken, ook bij de gezelschapsdierenarts

Onnodig of onjuist gebruik van antibiotica leidt tot meer antibioticaresistentie, en dat is onwenselijk. Door terughoudend en selectief te zijn bij het voorschrijven van antibiotica, kunnen behalve huisartsen ook gezelschapsdierenartsen bijdragen aan het terugdringen van onnodig of onjuist antibioticagebruik. De faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit Utrecht heeft in samenwerking met partners subsidie gekregen van ZonMw om een succesvol programma voor huisartsen te vertalen naar gezelschapsdierenartsen.

Uit onderzoek blijkt dat huisartsen en dierenartsen soms antibiotica  voorschrijven wanneer dat volgens de richtlijnen onnodig of onjuist is. En er  zijn meer overeenkomsten tussen huisartsen en dierenartsen. De consulten in  de eerste lijn duren kort en hebben weinig diagnostische hulpmiddelen en tests beschikbaar. Daardoor zijn er beperkte mogelijkheden om een heel precieze  diagnose te stellen of een verwekker vast te stellen. Ook is de vertrouwensrelatie tussen huisarts en patiënt vergelijkbaar met die tussen dierenarts en diereigenaar. De dierenarts wil graag helpen en de eigenaar stelt dit op prijs. Die persoonlijke relatie maakt soms dat de dierenarts, net als de huisarts, aan de veilige kant gaat zitten en voor alle zekerheid antibiotica voorschrijft, ook wanneer dit misschien niet nodig is.

Van SABEL naar SABEL-MedVet

Bij huisartsen is eerder het project ‘Spiegelinformatie AntiBiotica EersteLijn’ (SABEL) ontwikkeld en uitgerold, met als doel: vermindering van het onnodig of onjuist voorschrijven van antibiotica. Dit initiatief wordt nu vertaald naar de veterinaire wereld met SABEL-MedVet. Het project is uitgedacht door de  onderzoekers Els Broens van de faculteit Diergeneeskunde en Alike van der Velden van het Universitair Medisch Centrum Utrecht, samen met een grote groep partners: Instituut Verantwoord Medicijngebruik, RIVM, Rezisto regionaal AMR Zorgnetwerk Noord-Brabant, KNMvD, IVC Evidensia, IDEXX Animana en de Stichting Diergeneesmiddelenautoriteit (SDa).

Voorlichting en feedback

In het SABEL-project voor huisartsen worden anonieme medische gegevens uit het elektronisch patiëntendossier gebruikt om per praktijk te berekenen hoe vaak een antibioticum wordt voorgeschreven en welk antibioticum bij welke diagnosen. Deze informatie wordt tijdens een intervisiebijeenkomst inzichtelijk gemaakt per praktijk en vergeleken met het voorschrijfgedrag van collega-huisartsenpraktijken en landelijke uitkomsten. SABEL-MedVet kent eenzelfde aanpak voor gezelschapsdierenpraktijken.

Enthousiast

Broens licht toe: “Het is zo logisch om dit ook met dierenartsen te gaan doen! Huisartsen die meededen aan SABEL waren enthousiast over de gespiegelde informatie en de nascholing die ze kregen. De klinische diagnosen waarbij in de eerste lijn onnodige of onjuiste antibiotica worden voorgeschreven komen veelal overeen tussen huisartsen en dierenartsen. Denk aan infecties van de voorste luchtwegen, huid of urinewegen. Wel is de manier waarop dierenartsen patiëntgegevens vastleggen minder gestructureerd. Dus dat wordt nog een uitdaging. Maar gelukkig hebben we verschillende partners aan boord die hierbij kunnen helpen.”

Registratie in PetScan

Het diagnose-registratiesysteem PetScan, ontwikkeld door het ExpertiseCentrum Genetica Diergeneeskunde, maakt centrale monitoring van diagnosen mogelijk. Daarnaast heeft de SDa al jarenlange ervaring met het centraal registreren en verwerken van gegevens over antibioticaprescriptie. Wanneer PetScan en het systeem van de SDa geïntegreerd worden in het patiëntmanagementsysteem (PMS) van de deelnemende dierenartsenpraktijken, worden diagnose en voorgeschreven antibiotica gekoppeld en verstuurd naar een centrale database die beheerd wordt bij de faculteit Diergeneeskunde. Dit gebeurt anoniem en is niet terug te voeren op het dier of de eigenaar. Wel kan zo het voorschrijfgedrag van de dierenartsen in een praktijk inzichtelijk gemaakt worden en kan hierop feedback worden gebaseerd.

Voor elke gezelschapsdierenpraktijk

Broens vult aan: “We hebben ook eerstelijns-dierenartsen nodig die met ons meedenken; daarom zijn de KNMvD en IVC Evidensia betrokken. En we zijn ook heel blij dat IDEXX Animana één van de partners is, want zij kunnen meedenken en bijdragen aan de registratie van gegevens in het PMS en het uit dat systeem halen van de benodigde informatie. Overigens is het niet de  bedoeling dat we dit programma alleen ontwikkelen voor Evidensia-praktijken of praktijken die IDEXX Animana gebruiken als praktijkmanagementsysteem. Alle partners zien de noodzaak om de uitkomsten van het project beschikbaar te maken voor alle gezelschapsdierenpraktijken in Nederland en mogelijk zelfs daarbuiten.”

Na implementatie in het PMS kunnen dierenartsen hun eigen voorschijfgedrag voor een specifieke indicatie in een specifiek tijdvak heel gemakkelijk zelf uit hun eigen PMS halen, en zo bijvoorbeeld spiegelen aan landelijke gegevens of gegevens van een samenwerkingsverband of van collega’s binnen dezelfde  praktijk. Dit soort spiegelinformatie geeft de dierenarts handvatten voor het evalueren van het eigen voorschrijfpatroon.

Voortbouwen op ontwikkelingen in de veehouderij

Het antibioticagebruik in de veehouderij is in de afgelopen jaren sterk teruggedrongen en verbeterd door de inzet van vele samenwerkende partijen. Nu is het zaak dit ook te bereiken bij gezelschapsdieren.

Het dossiernummer bij ZonMw is 10680012310013

ENGLISH

Mapping Antibiotic Use, Also for Companion Animal Veterinarians

Unnecessary or improper use of antibiotics leads to increased antibiotic resistance, which is undesirable. By being cautious and selective when prescribing antibiotics, companion animal veterinarians, like general practitioners (GPs), can help reduce unnecessary or improper antibiotic use.

The Faculty of Veterinary Medicine at Utrecht University, in collaboration with partners, has received funding from ZonMw to adapt a successful program for GPs to companion animal veterinarians.

Similarities Between GPs and Veterinarians

Research shows that both GPs and veterinarians sometimes prescribe antibiotics unnecessarily or incorrectly, according to guidelines. And there are  more similarities between these two professions. Primary care consultations are brief and often lack extensive diagnostic tools or tests, limiting the ability to make precise diagnoses or identify the pathogen.

Additionally, the trust-based relationship between a GP and patient is similar to that between a veterinarian and pet owner. Veterinarians want to help, and owners appreciate this effort. This personal relationship can sometimes lead veterinarians, like GPs, to err on the side of caution and prescribe antibiotics just in case, even when it might not be necessary.

From SABEL to SABEL-MedVet

The project “Spiegelinformatie AntiBiotica EersteLijn” (SABEL, or “Feedback Information on Antibiotics in Primary Care” was previously developed and implemented for GPs to reduce unnecessary or improper antibiotic prescriptions. This initiative is now being translated to the veterinary field as SABEL-MedVet. The project is spearheaded by researchers Els Broens from the Faculty of Veterinary Medicine and Alike van der Velden from the University Medical Center Utrecht, alongside numerous partners, including the Institute for Responsible Medication Use, RIVM, Rezisto (Regional AMR Care Network North Brabant), KNMvD, IVC Evidensia, IDEXX Animana, and the Dutch Veterinary Medicines Authority (SDa).

Education and Feedback

In the SABEL project for GPs, anonymous medical data from electronic patient records is used to calculate how often antibiotics are prescribed in each  practice and which antibiotics are used for specific diagnoses. This information is shared in intervision meetings, where it is compared with the prescribing behavior of other practices and national outcomes. SABEL-MedVet applies a similar approach for companion animal practices. Enthusiastic Broens explains: “It makes so much sense start this with veterinarian as well! GPs who participated in SABEL were enthusiastic about the feedback and training they received. The clinical diagnoses where unnecessary or improper antibiotics are prescribed in primary care are often similar between GPs and veterinarians, such as respiratory, skin, or urinary tract infections. However, veterinarians’ recording of patient data is less structured, which will be a challenge. Fortunately, we have various partners on board who can assist with this.”

Registration via PetScan

The PetScan diagnosis registration system, developed by the Expertise Center for Genetics in Veterinary Medicine, enables centralized monitoring of diagnoses. Additionally, the SDa has years of experience with centralized recording and processing of antibiotic prescription data. Integrating PetScan and the SDa system into the patient management system (PMS) used by participating veterinary practices will link diagnoses with prescribed antibiotics, sending anonymized data to a central database managed by the Faculty of Veterinary Medicine. While this data cannot be traced back to specific animals or owners, it provides insights into prescribing behavior, enabling feedback to practices.

For All Companion Animal Practices

Broens adds, “We also need input from first-line veterinarians, which is why KNMvD and IVC Evidensia are involved. We’re also pleased to have IDEXX Animana as a partner, as they can contribute to data registration in the PMS and retrieving the necessary information from the system. Importantly, this program is not being developed exclusively for Evidensia practices or those using IDEXX Animana’s PMS. All partners recognize the need to make the project’s outcomes accessible to all companion animal practices in the Netherlands and potentially beyond.”
After PMS implementation, veterinarians will easily be able to retrieve their own prescribing data for specific indications over a particular timeframe and compare it with national data, information from a collaborative network, or colleagues within the same practice. This feedback empowers veterinarians to evaluate and adjust their prescribing patterns.

Building on Progress in Livestock

In recent years, antibiotic use in livestock farming has been significantly reduced and improved thanks to the efforts of many collaborating parties. The next step is to achieve similar progress in veterinary companion animals practices.

Het file number at ZonMw is 10680012310013 (in Dutch).

Om de doelgroep te informeren hebben we een flyer ontwikkeld. Wil je deze ontvangen, mail dan naar contact@rezisto.nl

Resultaten 2023

In het afgelopen jaar heeft SaMeDi diverse belangrijke doelstellingen en mijlpalen bereikt. Het initiatief, gericht op het faciliteren van contact tussen huisartsen en dierenartsen op lokaal niveau, heeft bijgedragen aan een versterkte samenwerking en kennisuitwisseling.

Doelen van 2023

SaMeDi stelde ambitieuze doelen voor 2023, waaronder het organiseren van 1-2 bijeenkomsten voor elk van de bestaande 4 groepen en het oprichten van 1-2 nieuwe groepen. De uitbreiding van de sprekerspool was ook een prioriteit. Gelukkig zijn deze doelen grotendeels bereikt.

Alle bestaande groepen zijn minstens eenmaal bijeengekomen, met sommige groepen die zelfs meerdere bijeenkomsten organiseerden. Bovendien zijn er contacten gelegd voor nieuwe groepen in Donger, Uden en Axel. De uitbreiding van de sprekerspool, met een focus op waterkwaliteit, werd goed ontvangen, getuige de keuze van dit onderwerp voor een van de volgende bijeenkomsten.

Uitvoering in 2023

In de loop van het jaar heeft SaMeDi de bestaande groepen onderhouden door het organiseren van twee succesvolle bijeenkomsten per jaar. Nieuwe lokale groepen in Noord-Brabant zijn opgestart, waarbij een op maat gemaakt opstartprogramma is geïmplementeerd. Een pool van sprekers en contactpersonen is beschikbaar gesteld, en een backoffice ondersteunt SaMeDi in de organisatie van bijeenkomsten en accreditatie.

Belangrijkste resultaten en mijlpalen

De vier bestaande netwerken, verspreid over Hilvarenbeek, Gilze, Oisterwijk en Heeswijk-Dinther, hebben met succes 1-2 bijeenkomsten georganiseerd. De onderwerpen, waaronder Aviaire Influenza en waterkwaliteit, hebben geleid tot waardevolle discussies en zelfs bedrijfsbezoeken. De SaMeDi sprekerspool werd actief benut, en de backoffice heeft effectief geholpen bij het organiseren van evenementen.

Hoewel de opstart van drie nieuwe groepen is ingezet, zijn deze nog niet bijeengekomen. Toch blijft de hoop levend dat dit in 2024 zal plaatsvinden.

Samenwerking en uitdagingen

De samenwerking met huisartsen en dierenartsen als kartrekkers van SaMeDi-groepen heeft vruchten afgeworpen. Het aantrekken van kartrekkers bleef een uitdaging, maar door buiten de provinciegrenzen te kijken en bestaande netwerken van kartrekkers te benutten, is een succesvolle strategie gebleken.

Communicatie en feedback

Effectieve communicatie, voornamelijk via e-mail en mond-tot-mondreclame, heeft bijgedragen aan het enthousiasmeren van deelnemers. Hoewel social media minder aan bod kwam, bleken directe telefonische contacten het meest effectief. Feedback benadrukte het belang van maatwerk per groep, met deelnemers die aangaven dat 1-2 bijeenkomsten per jaar voldoende zijn.

Grootste successen en hoogtepunten

Een van de grootste successen van 2023 is de start van 2-3 nieuwe netwerken in het komende jaar. Dit is het resultaat van vastberadenheid vanuit SaMeDi en de betrokken kartrekkers, die hebben aangetoond dat samenwerking tussen medische professionals op lokaal niveau mogelijk en waardevol is.

SaMeDi heeft in 2023 niet alleen bruggen gebouwd tussen huisartsen en dierenartsen maar ook een solide basis gelegd voor verdere groei en samenwerking in de komende jaren.

In 2024 worden 4-8 bijeenkomsten gepland voor bestaande groepen en 1-6 bijeenkomsten voor nieuwe groepen. Het enthousiasme van de deelnemers geeft vertrouwen voor de toekomst van SaMeDi.